معاونت غذا و دارو

باسمه تعالی

فشار خون را جدی بگیریم

7 آوریل مصادف با 18 فروردین روز جهانی سلامت نامگذاری شده است و هرسال در ایران از 18 تا 24 فروردین ماه با عنوان هفته سلامت گرامی داشته می‌شود. برنامه‌های هفته سلامت امسال (1392) با شعار جهانی «فشار خون را جدی بگیریم» برگزار می‌شود. تغذیه سالم یکی از مهمترین ارکان زندگی سالم و شاداب است با کمی دقت در خوراک و رعایت اصول تغذیه می توان نه تنها ازابتلا به بیماری جلوگیری کرد بلکه سلامت و شادابی را تجربه کرد و همیشه سرحال و شاد بود. حتما می دانید که بین بیمار نبودن و سالم بودن تفاوت های بسیاری است. بسیاری از ما با روش تغذیه نادرست فقط بیمار نیستیم و با سلامت واقعی فاصله بسیاری داریم.

عواملی که فشار خون را بالا می برد

از عوامل موثر در بروز پر فشاری خون می توان به استرس، چاقی، کم تحرکی، سوابق فامیلی، مصرف دخانیات، بیماری های کلیوی و هورمونی، تغذیه نامناسب (دریافت زیاد چربی اشباع و نمک از طریق رژیم غذایی) و سالمندی اشاره کرد. اگرچه داروهایی برای درمان پرفشاری خون در دسترس است اما تحقیقات نشان داده اند که با اصلاح شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی می توان به درمان این بیماری کمک کرد یا آن را به تاخیر انداخت.

چاقی و اضافه وزن مسلماً با فشارخون بالا ارتباط دارد. شیوع این مشکل در افراد جوان دچار اضافه وزن دو برابر و در افراد مسن و چاق 50 درصد بیشتر از افراد دارای وزن طبیعی است. در مردان به ازای هر 10 درصد افزایش وزن، فشار خون 6/6 میلیمترجیوه بالاتر می‌رود.

اکثر افراد مبتلا به پرفشاری خون علایمی ‌ندارند، اما این مشکل  می‌تواند سبب آسیب حاد یا مزمن به بخش‌های مختلف بدن شود. در مغز این مشکل به مویرگ‌های خونی آسیب می‌رساند، در نتیجه سکته مغزی بروز می‌کند. در چشم‌ها، پرفشاری سبب آسیب به مویرگ‌های خونی و بروز اختلال بینایی و در کلیه‌ها نیز سبب نارسایی کلیه می‌شود. ممکن است علایمی‌‌ از قبیل سردرد، دردهای قفسه سینه و تنگی نفس نیز بروز کند.

مواردی از پرفشاری که در حد مرزی هستند، اغلب بدون درمان باقی می‌مانند. درمان غیردارویی شامل: ‌کاهش نمک در رژیم غذایی، ترک سیگار، انجام ورزش منظم و استفاده از روش‌های شل‌کردن عضلات است. داروهای ضد فشارخون نیز ممکن است تجویز شوند.

لازم به ذکر است که در برخی موارد، بیماری‌های کلیوی یا مشکل در غدد درون ریز و… می‌توانند منجر به پرفشاری خون شوند، ولی در بیش از ۹۰ درصد موارد علتی برای فشار خون بالا یافت نمی‌شود، که به آن «فشار خون بدون علت» می‌گویند.در واقع جنبش روی‌آوری به مواد خوراکی برای پیشگیری و درمان بیماری‌ها، چند سالی است که مورد توجه مجدد قرار گرفته است، اما یافته‌‌های نوین در تأیید آن موجب شده است که دامنه و سرعت این گرایش به طرز شگفت‌‌انگیزی افزایش یابد.

اکنون این رویکرد در بسیاری از نقاط جهان طرفداران بی‌شماری دارد و تنظیم رژیم غذایی، در جهت کاهش فشار خون جزئی تفکیک‌ناپذیر از زندگی افراد درگیر با این اختلال را تشکیل می‌دهد.

 
اگر از مشکلات تغذیه‌ای نظیر پرفشاری- اختلال در چربی‌ها، بالا بودن قند خون، چاقی و… رنج می‌برید و تا به حال به ترکیب مواد غذایی که استفاده کرده‌اید، توجه نداشته‌اید، علت را در همین امر جست‌‌وجو کنید

چه غذاهایی مفید هستند ؟

مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم، منیزیم و کلسیم  در بهبود فشار خون بسیار موثر است و مصرف کم مواد غذایی حاوی سدیم  و چربی های اشباع موجب کاهش فشار خون خواهد شد.

 موز ، زردآلو ، پرتقال ، انجیر ، گریپ‌فروت، هلو، انگورو آلو  میوه‌هایی سرشار از پتاسیم هستند و سیب‌زمینی، سیر، کلم بروکلی ، کدو سبز، قارچ  و گوجه‌فرنگی و سبزی‌ها سرشار از پتاسیم هستند. حبوبات نیز از این نظر غنی‌اند. منابع منیزیم شامل جوانه گندم  برشته ، بادام زمینی، سیب زمینی،  اسفناج، شیر، نان سبوس دار و مرغ است. منابع غذایی کلسیم شامل شیر و لبنیات  و ماهی  است.

میوه‌ها و سبزی‌ها دارای مقدار کم ‌سدیم هستند و باید به وفور مصرف شونداما لازم به ذکر است افراط در مصرف میوه سبب چاقی میشود. در مطالعات مقایسه‌ای میان گیاه‌خواران  با افراد غیرگیاهخوار، مشاهده شده است که متوسط فشارخون گیاهخواران کمتر است. یکی از علل این تفاوت را دریافت بیشتر پتاسیم در گیاهخواران دانسته‌اند.

از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟

از سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم باید پرهیز کرد. سبزی‌های کنسروشده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور نیز نباید مصرف شوند. همچنین ماهی دودی یا کنسروشده و تن ماهی سرشار از سدیم هستند.

 سس‌ها، ‌سوپ‌ها، قرص‌های گوشت، کنسرو لوبیا و سایر غذاهای آماده مصرف می‌تواند سبب تشدید بیماری شود.

مصرف الکل با فشار خون بالا ارتباط داشته و می‌تواند سبب تشدید بیماری شود.

در طبخ به جای کره و روغن نباتی جامد بهتر است از روغن زیتون، ذرت،  سویا و کانولا استفاده کرد.

 مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه ، چای ، نوشابه‌های کولا  و شکلات، سبب افزایش فشارخون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.

بنابراین امیدوارم با داشتن عادت غذایی صحیح و رعایت رژیم غذایی اصولی برگرفته شده از چهار گروه غذایی اصلی  یعنی شیرولبنیات –مواد گوشتی وجانشینهای آن – غلات - ومیوه سبزی بتوانیم وزن ایده ال داشته باشیم وسلامتی خود را تضمین کنیم.

تهیه کننده: مسعود رمضانی پور-فوق لیسانس علوم تغذیه-معاونت غذاودارو